میترا مؤمن زاده، کارشناسی ارشد ناپیوسته مهندسی برق – الکترونیک، دکتر علیرضا کریمیان، 1394 .

شماره دانشجویی : 91133021
نام و نام خانوادگی : میترا مؤمن زاده
عنوان پایان نامه : ارزیابی میزان دز دریافتی بیمار و بافت مورد مطالعه در ماموگرافی آنالوگ و دیجیتال جهت بهینه سازی کیفیت تصویر و میزان دز
رشته تحصیلی : مهندسی برق – الکترونیک
مقطع تحصیلی : کارشناسی ارشد ناپیوسته
استاد راهنما : دکتر علیرضا کریمیان
چکیده : سرطان سینه شایع ترین سرطان در بین زنان است و تعداد مبتلایان به آن در ایران و سایر کشورها روزبه روز در حال افزایش است. در حال حاضر مؤثرترین روش تشخیص سرطان سینه در مراحل اولیه، تصویربرداری به وسیله ی دستگاههای ماموگرافی است و به همین دلیل از آن نه تنها در تشخیص بیماری بلکه در غربال گری افراد در معرض خطر نیز استفاده می شود. جهت افزایش کنتراست تصویر در ماموگرافی از فوتون های ایکس با انرژی پایین استفاده می شود که جذب بافت پستان شده و دز دریافتی فرد مورد آزمایش را افزایش می دهد و این موضوع می تواند خود عامل بوجود آورنده سرطان بخصوص در غربال گری گردد. لذا لزوم انجام بهینه سازی کارا بین کیفیت تصویر و دز دریافتی بیمار لازم است که هدف اصلی اجرای این پروژه در دستگاههای آنالوگ و دیجیتال می باشد. در این تحقیق ابتدا در یک مرکز که از دستگاه ماموگرافی دیجیتال و در مد تصویرگیری AEC استفاده می گردید اطلاعات مربوط به دز دریافتی 55 بیمار که برای ماموگرافی مراجعه نمودند جمع آوری شد. بیماران به دو گروه سنی تقسیم شدند و شرایط پرتودهی در هر تصویرگیری ثبت گردید. برای بررسی چگونگی پرتوگیری بیماران از شاخصی به نام Exposure Index بر روی دستگاه که نشان دهنده ی میزان تابش (متناسب با دز دریافتی) بر حسب کیفیت تصویر است استفاده شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که فقط برای حدود 20%  از بیماران زیر چهل سال و 15% از بیماران بالای 40 سال، میزان شاخص تابش در محدوده ی مناسب قرار دارد. در مرحله بعد 6 دستگاه در بخش های تصویربرداری انتخاب شد آزمون های کنترل کیفی روی آنها انجام گردید. سپس در حالت نیمه خودکار (AEC) با انتخاب کیلوولتهای 23، 25، 26، 27 و 29 برای ضخامت 2 سانتی متر از فانتوم شبیه ساز بافت و کیلوولتهای 24، 26، 27، 28 و 30 برای ضخامت 4 سانتی متر، پرتودهی انجام شد و تصاویر آن بدست آمد. همچنین با استفاده از مولتی متر Piranha که نوعی دزیمتر نیمه رسانا است مقدار دز سطحی ورودی اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که در دستگاههای ماموگرافی فیلم اسکرین با افزایش kVp و کاهش mAs، مقدار دز دریافتی کاهش می یابد اما با توجه به کاهش آستانه کنتراست تصویر و درصد کنتراست اجسام ( calcification, mass, air) لازم است از kVp های پایین تر و mAs بیشتر استفاده نمود که برای ضخامت های 2، 4 و 6 سانتیمتر به ترتیب kVpهای (26-25)، (28-27)، (29-28)، توصیه می گردد. نتایج حاصل از بررسی دستگاههای ماموگرافی دیجیتال نشان داد که همچنان با افزایش ولتاژ در صورت کاهش جریان، دز بیمار کاهش می یابد ولی در شرایطی که جریان کاهش نیافته باشد دز همچنان با افزایش ولتاژ افزایش می یابد لذا استفاده از مد AEC در تمام موارد نمی تواند صحیح باشد از طرفی با توجه به اینکه کنتراست تصویر در شرایط مختلف تغییرات زیاد و فراوانی نداشته و به طور کلی در تصاویر دیجیتال با کنتراست مناسبی مواجه هستیم توصیه می شود تا حد امکان برای کاهش دز از mAs کمتر و ولتاژ بیشتر نسبت به ماموگرافی فیلم اسکرین استفاده گردد. لازم به ذکر است در شرایطی که از ولتاژ کمتر استفاده می شود علیرغم افزایش کنتراست ضایعات نسبت به یکدیگر میزان دز نیز افزایش می یابد. هنگام استفاده از دستگاههای CR، دز بیمار در مقایسه با دستگاههای فیلم اسکرین چند برابر می شود ضمن اینکه در این دستگاهها قدرت تفکیک مکانی نسبت به دستگاههای فیلم اسکرین کمتر است. همچنین نتایج نشان داد که استفاده از حالت بزرگنمایی هنگام تصویربرداری در دستگاههای دیجیتال نیز منجر به افزایش دز بیمار می گردد که بهتر است پزشکان محترم حتی الامکان از امکانات پردازش تصویر این دستگاهها برای تشخیص بهتر ضایعات استفاده نمایند تا منجر به کاهش دز بیمار گردد.
کلمات کلیدی : 
تاریخ دفاع : 1394